6 sierpnia 2019 r. Prezydent RP Andrzej Duda podpisał ustawę z dnia 19 lipca 2019 r. o zmianie ustawy o Policji, ustawy o Straży Granicznej oraz ustawy o Służbie Więziennej.

Informacja w sprawie ustawy z dnia 19 lipca 2019 r. 
o zmianie ustawy o Policji, ustawy o Straży Granicznej oraz ustawy o Służbie Więziennej

Ustawa została uchwalona z inicjatywy Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej.
Ustawa umożliwia funkcjonariuszom Policji, Straży Granicznej i Służby Więziennej korzystanie z gwarantowanej Konstytucją wolności zrzeszania się w związkach zawodowych. Zgodnie z art. 59 ust. 4 Konstytucji, wolność zrzeszania się w związkach zawodowych może podlegać tylko takim ograniczeniom, jakie są dopuszczalne przez wiążące Rzeczpospolitą Polską umowy międzynarodowe. Umowy międzynarodowe, w tym Konwencja Nr 87 Międzynarodowej Organizacji Pracy, dotycząca wolności związkowej i ochrony praw związkowych przewidują, że ustawodawstwo krajowe określi, w jakiej mierze przewidziane w nich gwarancje wolności związkowych będą miały zastosowanie do sił policyjnych. Obecnie w Policji, Straży Granicznej i Służby Więziennej obowiązuje zasada monizmu związkowego, której istotą jest możliwość zrzeszania się funkcjonariuszy w jednym, działającym wyłącznie w danej formacji, związku zawodowym. Ustawa znosi to ograniczenie. Jednocześnie, ze względu na zadania Policji, Straży Granicznej oraz Służby Więziennej obejmujące ochronę bezpieczeństwa i porządku publicznego wprowadzenie pluralizmu związkowego wiąże się z ograniczeniami w zakresie realizacji niektórych uprawnień związkowych.

Ograniczenia te obejmują:
1) możliwość reprezentowania funkcjonariusza w sprawach indywidualnych wyłącznie przez zakładową organizację związkową, której członkiem jest co najmniej jeden funkcjonariusz inny niż ten, którego dotyczy dane postępowanie;
2) przyznanie prawa opiniowania założeń i projektów aktów prawnych (w zakresie objętym zadaniami związków zawodowych) związkowi zawodowemu, którego terytorialny zakres działania obejmuje co najmniej obszar terytorialnego działania odpowiednio komendanta wojewódzkiego Policji, komendanta oddziału Straży Granicznej, dyrektora okręgowego Służby Więziennej,
3) ograniczenie członkostwa w międzyzakładowej organizacji związkowej do organizacji związkowej, której zakresem działania objęte są wyłącznie jednostki organizacyjne odpowiednio Policji, Straży Granicznej, Służby Więziennej,
4) wyłączenie ochrony związkowej przewidzianej w art. 32 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych w stosunku do funkcjonariuszy Policji, Straży Granicznej i Służby Więziennej, którzy pełnią służbę na stanowiskach, dla których ustawa przewiduje powołanie, oraz policjantów i funkcjonariuszy Straży Granicznej zajmujących stanowiska dyrektorów (zastępców dyrektorów) i naczelników.

Ze względu na konieczność uwzględnienia specyfiki stosunków służbowych (charakter administracyjnoprawny stosunku służbowego, w którym organ jednostronnie i władczo kształtuje sytuację prawną funkcjonariusza), tak jak dotychczas, przepisy ustawy o związkach zawodowych stosowane będą odpowiednio.

W ustawie o Policji oraz ustawie o Straży Granicznej wprowadzone zostały przepisy stanowiące o możliwości określenia, w statucie związku zawodowego lub stosownym porozumieniu, zasad współdziałania z ministrem właściwym do spraw wewnętrznych oraz właściwymi organami Policji lub Straży Granicznej (obowiązujące przepisy przewidują określenie zasad współdziałania jedynie w statucie związku zawodowego).

W ustawie o Policji oraz ustawie o Służbie Więziennej nowelizowane są przepisy dotyczące udziału organizacji związkowej w postępowaniach dyscyplinarnych (brak jest odpowiednika takiej regulacji w ustawie o Straży Granicznej).

Wprowadzenie możliwości zrzeszania się policjantów, funkcjonariuszy Straży Granicznej oraz funkcjonariuszy Służby Więziennej w związkach zawodowych wiąże się z utrzymaniem zakazu strajku. Zakaz strajku, ze względu na dobro publiczne, przewiduje  art. 59 ust. 3 Konstytucji. W przypadku formacji uzbrojonych, których zadaniem jest zapewnienie bezpieczeństwa i porządku publicznego, wyłączenie możliwości strajku jest niezbędne dla realizacji zadań państwa.

Ustawa zawiera przepisy przejściowe dotyczące niezakończonych, do dnia jej wejścia w życie, postępowań w sprawach indywidualnych funkcjonariuszy, w których bierze udział organizacja związkowa. Do postępowań takich stosowane będą przepisy dotychczasowe.

Zgodnie z przepisem końcowym ustawa wejdzie w życie po upływie 2 miesięcy od dnia ogłoszenia.